Haiku và thơ mùa thu - một thể thơ mới , xin mời góp vui...
Haiku và thơ mùa thu
Phan Nhật Chiêu
Có một thể thơ mà khi để nó lướt qua tâm hồn ta, ta có cảm giác như đang chạm vào thiên nhiên, chạm vào từng mùa... Haiku? Đọc haiku là chạm vào hơi thở của mùa. Là chạm vào hoa đào, đom đóm, lá phong, tuyết trắng ...
Haiku?
Đó là thể thơ nổi tiếng nhất của Nhật Bản và ngắn nhất của thế giới.
Toàn bài chỉ có 17 âm tiết, có thể xếp thành 3 câu (5,7,5), tất nhiên là mỗi câu cực ngắn.
Trong tiếng Nhật, thơ haiku không có vần và thường không có nhan đề.
Đề tài của haiku là thiên nhiên bốn mùa và những khoảnh khắc độc sáng trong đời.
Sức mạnh của thể thơ nhỏ nhắn, mong manh này là cách nó khơi gợi, đánh thức và gây liên tưởng nơi tâm hồn ta.
Cái đẹp của thể thơ nhẹ nhàng đơn sơ này là cách nó nắm bắt tố chất của sự vật trong một vài từ.
Do đó, nó không có chỗ cho những tính từ hoa mỹ phù phiếm.
Nếu nó muốn thể hiện nỗi buồn, nó sẽ không nhắc đến chữ buồn (hay sầu) mà sẽ xếp đặt hình ảnh để gợi lên nỗi niềm ấy. Như:
Trong âm u
Hiên nhà thấm ướt
Mưa thu
(Taigi)
Cho chữ buồn vào bài thơ của Taigi sẽ là thừa. Hình ảnh hiên nhà ướt mưa ấy đã là nỗi buồn rồi, một nỗi buồn sờ được, nếm được và có thể nhìn thấy.
Hầu như mọi bài haiku đều gắn kết với mùa, một mùa nào đó trong năm. Do đó, bài nào cũng có từ "mùa" (gọi là kigo: quý ngữ). Vì sao?
Có mấy lý do khiến cho thơ haiku cứ dùng từ "mùa" là:
1. Thói quen truyền thống của thơ ca Nhật có từ xa xưa, đặc biệt với loại thơ liên ca (renga), thơ do nhiều người cùng làm, nối tiếp nhau.
2. Từ mùa chính là thi pháp của haiku, giúp nó có sức khơi gợi rất cao, vì mùa có không gian và thời gian rất lớn.
3. Bản thân người Nhật quá yêu thiên nhiên, quá yêu sắc màu của những mùa luân chuyển.
Những từ mùa thường gặp:
Xuân: oanh, én, bướm, ếch, đào, mơ, liễu ...
Hạ: chim cu, đom đóm, ve sầu, chuồn chuồn, hoa bìm bìm, sen ...
Thu: ngân hà, trăng, nhạn, quạ, lá phong, cúc, ...
Đông: sương mù, tuyết, cánh đồng héo úa, năm tàn ...
Để sáng tác haiku (hầu như xứ nào cũng có nhà thơ sáng tác theo thể haiku, kể cả Việt Nam có thể nhìn vào vài lời khuyên sau đây của Soichi Furuta:
- Quan sát, khám phá ...
- Mở rộng năm giác quan cũng như kí ức và tưởng tượng, tức cả tâm hồn.
- Thiên nhiên ở quanh ta và ở trong ta.
- Dùng từ mùa khi thích hợp.
- Có sổ tay ghi chép ngay những ý tưởng bất ngờ.
- Đọc nhiều thơ haiku của các nhà thơ bậc thày cũ và mới.
- Tránh dùng từ và hình ảnh sáo mòn.
- Tránh dùng tính từ nếu không thật sự cần thiết.
Thực ra, hầu hết những lời khuyên ấy có thể dành cho mọi thể thơ nói chung. Nhưng với haiku, đấy thật sự là thiết yếu.
Haiku đầy sức sống như nhà thơ lỗi lạc Issa cho thấy:
Trôi xuống dòng sông
Trên cành lá gãy
Ca vang côn trùng.
Hoặc là như nhà thơ họa sĩ Buson:
Đỉnh Yoshino
Nuốt vào mây trắng
Thở ra hoa đào.
(Trích Đi dưới mưa hồng, NXB Văn Nghệ, 2007)
**************************
GPX thử mở màn:
Tia nắng rọi
Sắc dịu dàng hơn
Bởi thu đã tới
HH vào mở hàng nhà GPX nhé,HH chưa đọc bài hướng dẫn hay gợi ý bên trên đâu,nên không biết làm có đúng luật không...thôi,mai đọc vậy ..hic
Đang ngủ chợt tỉnh
Mắt còn cay xè
Nằm nghe mưa đổ
aka47
member
REF: 477388
08/21/2009
Cho AK hùn với:
Một mình AK.
Dưới ánh trăng ngà..
Ôi ...buồn xót xa.
hihii.
suongkhoicay
member
REF: 477416
08/21/2009
suongkhoicay
gặp gocphoxua
có nói cũng thừa
langxet12
member
REF: 477418
08/21/2009
Trên cây dần rực đỏ
Hối hả Lá phượng rơi
Phủ lối nhỏ
annguyen1
member
REF: 477419
08/21/2009
Chào GPX,
Rất zui khi được GPX giới thịu thơ Nhật,thấy cũng không có gò bó nhiều về
vận,từ. Cũng góp phần khiến chúng ta "dễ" có thể trở thành nhà thơ,,ít nhất có khán giả người Nhật xem. ! Thôi để mình lìu mạng phang đại 1 câu Hai-Ku nhe.
Đường trắng xoá highway,
Chiếc xe ngừng lăn bánh,
Tôi lạnh lùng thay bánh
...chán .Honda !!!
thế là đến đây,An làm đủ 4 bài nghe quanh năm !
trong vòng ..5 phút !
có gì nhờ GPX chỉ giúp nhé..Thật đó.
Cẻm ơn trước.
gocphoxua
member
REF: 477423
08/21/2009
Hi!
Ngày nghỉ GPX mới dựng nhà đã có nhiều khách đến chào mưng, thật vui, GPX cảm tạ hoahong99999, AKA, anh suongkhoicay và bạn langxet12 chúc tất cả cuối tuần vui vui...
Suốt đêm gió thổi
Sáng ra trên cỏ đọng sương rơi
Hay đó là nước mắt tôi?
gocphoxua
member
REF: 477425
08/21/2009
Trời!
Post xong mới thấy anh annguyen1 vào!
Dạo này anh chê nhà 17 chữ của GPX nhàm chán nên không vào làm GPX mong "...đỏ con mắt bên trái" hihihi
Lá vàng rơi lác đác
Hạ đi anh đã trở về
Tim em thôi não nề.
langxet12
member
REF: 477427
08/21/2009
Góc phố chiều mưa
Từng giọt rơi tí tách
Tiếng mưa xưa
annguyen1
member
REF: 477430
08/21/2009
Choi oy,!
anh cũng có lúc bận,chứ không chê thể thơ 17 chữ,hay không có ý làm thơ .
Rảnh đọc bài GPX về thơ Nhật,anh thấy cũng là góp phần tìm hiểu văn hoá nước ngoài như thế nào.,với thể thơ Haiku này.
Chúc GPX cuối tuần vui vẻ nhé.
Mưa ngâu phố lưa thưa
Nụ hoa hàm tếu vàng mấy độ
Vẫn nhớ mấy cho vừa ..
langxet12 -REF: 477439 -Date:08/21/2009
Trăng khuya nhạt màu
Ướt đẫm cánh chim đêm
Bay về đâu.
-------------
Mưa ướt đẫm ánh trăng
Ngâu sụt sùi bên cầu Ô thước
Lại nhớ về năm trước...
bienhong
member
REF: 477493
08/21/2009
Mưa ướt đẫm ánh trăng
Ngâu sụt sùi bên cầu Ô thước
Lại nhớ về năm trước...
@langxet12
*****************
Dù núi sông cách trở
Ngày tháng qua đi tình còn lại
Ngưu Lang Chức Nữ - chờ ..
Họa lại tí thơ nhen gocphoxua..
Chúc nhỏ vui vui..
thân mến,
bh
langxet12
member
REF: 477501
08/21/2009
Dù núi sông cách trở
Ngày tháng qua đi tình còn lại
Ngưu Lang Chức Nữ - chờ ..
----------bienhong------------
Đường về xa mấy ngõ
Bước em về kẻ đón người đưa
Bên lề vương nhẫn cỏ.
langxet12
member
REF: 477504
08/21/2009
Nắng nhạt màu trên lá
Từng cánh chim hối hả tìm nhau
Lá rụng biết về đâu
langxet12
member
REF: 477508
08/21/2009
Gió nhẹ cánh bèo trôi
Dập dìu chìm nổi cánh mỏng manh
Một chú ếch đang ngồi.
bienhong
member
REF: 477511
08/22/2009
Gocphoxua và langxet12 ơi ! bh đến thăm thơ của các bạn nè .Thơ
của các bạn thật là hay. Chúc vui nha.
thân mến,
bh
langxet12
member
REF: 477518
08/22/2009
---------@bienhong---------
Con sóng vỗ biển đông
Đẩy đưa cánh buồm về ghé bến
Nắng chiều nhuộm biển hồng.
gocphoxua
member
REF: 477535
08/22/2009
bienhong -REF: 477493 -Date:08/21/2009
Dù núi sông cách trở
Ngày tháng qua đi tình còn lại
Ngưu Lang Chức Nữ - chờ ..
langxet12 -REF: 477518 -Date:08/22/2009
Con sóng vỗ biển đông
Đẩy đưa cánh buồm về ghé bến
Nắng chiều nhuộm biển hồng.
------------------
Ngoài trời đầy ánh nắng
Gió heo may reo rắt hanh hao
Thì ra thu đã vào.
sontunghn
member
REF: 477695
08/22/2009
Sơn Tùng đi khắp miền sơn cước hôm nay lạc về phố xưa, xin góp một bài được không?
Chúc cả nhà một ngày Chủ nhật vui
Hoa ban trắng núi đồi
Giữa cảnh thiên nhiên đầy hương sắc
Là mái tóc em tôi...
annguyen1
member
REF: 477699
08/22/2009
gió lạnh lùa qua vách
sương khuya hờ hững trên lá xanh
len lỏi nỗi cô đơn...
tiger34
member
REF: 477702
08/22/2009
Người Đẹp GOC PHO XUA
Nép Mình Cầm Nón Lá Che Ngiêng
Chạnh Lòng Buổi Tiễn Đưa
Tiger !!!!
chúc các bạn cuối tuần vui khoẽ .........
hiepsymayman
member
REF: 478099
08/24/2009
Tìm được cái nhà mới cũng vào thử sức nhỉ? Lại gặp em nắng buồn nơi đây cứ như là "hữu duyên" vậy...ka ka kaaaaaa
Bông hoa hồng thiếu nắng
Sắc màu không thắm, ít hương thơm
Nắng - Hồng sẽ đẹp hơn
langxet12
member
REF: 478303
08/24/2009
Góc phố những chiều xưa
ai tìm ai đợi ai cù cưa
giờ sao nghe gió mưa.
--------NB----------
Rừng chiều mưa thôi tuôn
Nhành hoa trắng phơi mình khoe sắc
Vạt nắng cũng thôi buồn.
chihai5tan
member
REF: 479038
08/27/2009
Trời xanh tỏa nắng hồng
Thuyền ra khơi biển rộng chờ mong
Ai chờ ai đợi ai?
chihai5tan
member
REF: 479045
08/27/2009
Lạnh lẽo đêm nay nhớ
Những khi ấm áp đầy yêu thương
Ngày ấy đâu rồi nhỉ?
chihai5tan
member
REF: 479049
08/27/2009
Bông hồng đẹp, lắm gai
Muốn hái hồng sao thấy run tay
Lòng nhủ lòng thôi nhé.
gocphoxua
member
REF: 479242
08/28/2009
GPX dạo này bận việc nên không vào trng thơ, hôm nay ghe vào thấy các anh các chị vui quá, GPX cảm ơn các anh HSMM, sontung, annguyen, nangbuon, lãnget, chihai5tan... vào chung vui
Đêm nay mưa rơi rơi
Lá uốn mình trong gió chơi vơi
Chắc nàng Ngâu đổ lệ.
Mấy hôm nay mưa to quá, mưa ngâu mà...
langxet12
member
REF: 479465
08/28/2009
Đêm nay mưa rơi rơi
Lá uốn mình trong gió chơi vơi
Chắc nàng Ngâu đổ lệ.
----------GPX--------------
Góc phố xưa mưa rơi
Nép mình co ro bên hiên vắng
Nhìn lá rơi nhớ người.
thelostmayor
member
REF: 479468
08/28/2009
Nhặt lấy lá vàng
trôi trên sông
Ngỡ tình xưa tìm về
Thân chào
langxet12
member
REF: 479471
08/28/2009
Nắng nhạt màu trên phố
Bóng cây loang lổ trước hiên nhà
Ai buồn đứng làm thơ.
langxet12
member
REF: 479472
08/28/2009
Phố xưa ai đón ai về
Nay lá vàng phủ lấp
Từng bước não nề.
langxet12
member
REF: 479473
08/28/2009
Lá vàng rơi cứ rơi
Cành cây trơ trụi hứng cơn gió
Xanh xanh nảy một chồi.
