|
van12917
member
ID 72293
05/25/2012
|
Bàn về văn minh người Việt
Bàn về văn minh người Việt
Stan sống ở tầng trên cùng trong khu căn hộ của tôi ở Việt Nam và anh được coi là một người thành đạt. Trông anh cao ráo và ưa nh́n. Anh đă sống ở nhiều nước và là một bác sĩ kiêm nhà quản lư được đánh giá cao. Stan không đến Việt Nam để kiếm tiền mà để giúp người Việt, v́ thế anh kỳ vọng rất nhiều.
Mặc dù công việc của Stan thành công mỹ măn nhưng anh vẫn thường nản ḷng khi về đến căn hộ của ḿnh. Mùi hôi thối tỏa ra từ ống dẫn trong nhà tắm, điều ḥa nhiệt độ thường xuyên hỏng và hơn nữa là anh không bao giờ bắt được kênh BBC World trên TV.
Hầu hết những người sống cùng khu này đều gặp phải vấn đề tương tự, nhưng mà từ lâu mọi người đă từ bỏ ư định thay đổi ǵ đó. Chúng tôi chấp nhận những mùi mẽ ấy, thời tiết nóng điên người và mọi thứ không được sửa sang.
Nhưng Stan th́ khác: anh ấy nghĩ rằng đó là vấn đề nguyên tắc. Anh trả tiền thuê nhà theo giá quốc tế với suy nghĩ rằng sẽ nhận được dịch vụ và chất lượng theo chuẩn quốc tế. Hơn nữa, Stan cũng tin rằng bằng việc giữ tiêu chuẩn của ḿnh, anh cũng đang giúp Việt Nam. Làm sao mà người Việt có thể đạt được chuẩn quốc tế ở bất ḱ lĩnh vực nào đó nếu ai cũng từ bỏ kỳ vọng của chính ḿnh?
Đôi lúc Stan đúng. Sau khi khăng khăng là mùi trong nhà tắm không thể chấp nhận được, người ta đă cử một nhóm thợ ống nước đến và rồi vấn đề cũng được giải quyết theo hướng có lợi cho tất cả mọi người.
Nhưng đôi khi tính cố chấp của anh chỉ khiến anh thêm thất vọng. Đơn giản là anh không thể có một chiếc điều ḥa nhiệt độ mới trong khi cái anh đang dùng có thể được sửa lại. Tín hiệu BBC ở pḥng anh chập chờn là v́ đường dây cáp loằng ngoằng dẫn lên tầng áp mái nơi anh ở. V́ chuyện nọ chuyện kia cùng những vấn đề cố hữu ở đây mà mối quan hệ giữa Stan và quản lư khu nhà ngày càng căng thẳng và xấu đi trông thấy.
Nhưng Stan cũng xây dựng được một số mối quan hệ thân t́nh với những người làm trong khu nhà, như chàng trai tên Sơn trẻ trung nhanh nhẹn.
Stan hướng dẫn Sơn cách ngồi thẳng lưng trên ghế khi sử dụng máy vi tính, anh bảo Sơn rằng chiếc mũ bảo hiểm nhăn Manchester United của cậu chẳng có công dụng bảo vệ ǵ hết, không khác ǵ cái hộp nhựa. Và nhất là Stan c̣n giật thuốc lá ra khỏi miệng Sơn và ném đi khi anh bắt gặp Sơn hút thuốc.
Gần đây, tôi có cơ hội hỏi Sơn về cảm giác của cậu về cách mà Stan đối xử với cậu. Tôi bảo: “Anh ta hành xử như thể cậu là một đứa trẻ không thể tự đưa ra quyết định được vậy.”
Sơn đưa ra phản ứng của ḿnh. “Cả lời nói và cách ứng xử của Stan đều đúng. Tư thế của tôi sai nên lưng tôi bị đau, tôi thực sự nên mang một chiếc mũ bảo hiểm tốt hơn và lái xe cẩn thận hơn, và ai cũng biết là hút thuốc lá có hại cho sức khỏe nữa. Nhưng đôi lúc tôi không thể tự nhắc ḿnh những điều ấy.”
Nhưng tôi cũng biết rằng, mặc dù phóng khoáng, nhưng Sơn vẫn không ưa Stan vài điểm. Sơn là người tự tôn và yêu nước; cậu am tường lịch sử Việt Nam, văn hóa, ca dao tục ngữ và cảm thấy tự hào khi thảo luận những điều đó với người sống trong khu nhà này (đặc biệt là những ai biết chút tiếng Việt). Tôi biết cậu giận dỗi v́ cuối mỗi tháng Sơn lại cộng thêm 2,000 đồng vào hóa đơn tiền điện của Stan cho mỗi điếu thuốc bị vứt đi.
Mối quan hệ của Sơn và Stan cho thấy vẫn c̣n một hố sâu ngăn cách giữa Việt Nam và phương Tây.
Văn minh Phương Tây và Phương Đông
Chúng ta hăy bắt đầu bằng việc xem xét nền văn minh và sự văn minh nghĩa là thế nào. Văn hóa và văn minh có mối liên hệ rất gần gũi. Tuy nhiên, nếu như văn hóa được xem là nhân dạn và tính cách của một xă hội th́ văn minh có thể được coi là dân trí và đạo đức của xă hội ấy.
Ở phương Tây, văn minh đồng nghĩa với hiện đại hóa cho nên trở nên văn minh là tiến từ đói khổ lên giàu có, từ tĩnh thành động, từ định hướng nhóm sang định hướng cá nhân, từ bó buộc trong phạm vi địa phương sang những biên giới phổ quát hơn. Quan niệm của phương Tây về văn minh v́ thế tập trung vào sự tiến lên và nhu cầu bỏ lại đằng sau những tập tục cũ, cách nghĩ cũ và giá trị cũ.
Người Việt và nói chung người Đông Á hiểu về văn minh khác, nhấn mạnh đến mở rộng thay v́ tiến lên. Trong khi cá nhân ở phương Tây t́m kiếm sự độc lập th́ cá nhân ở phương Đông lại t́m kiếm sự ḥa nhập. Theo Khổng Tử việc phát triển bản ngă (tu thân) là cái điều kiện tiên quyết để điều hành gia đ́nh (tề gia), và gia đ́nh làm nền tảng cho việc trị quốc và b́nh thiên hạ. Theo mô h́nh này, việc mở rộng dần dần cho phép duy tŕ tính liên kết xă hội trong khi có biến.
Đương nhiên, không có nền văn minh nào là hoàn hảo hoặc là đồng nhất, và Phương Đông và Phương Tây hay giao thoa qua lại. Tuy thế, trong những diễn đàn tôi tham gia gần đây, quan điểm của mọi người chủ yếu xoay quanh lập trường tiến lên của Stan và mở rộng của Sơn đối với các vấn đề gây tranh căi ở Việt Nam như gia trưởng, ăn thịt chó, karaoke và ách tắc giao thông. Một số tranh luận mạnh mẽ nhất từ cả hai phía được tóm tắt dưới đây:
Gia trưởng
Quan điểm của Stan
Theo tôi, đầu tiên là phụ nữ Việt cần được giải phóng khỏi những áp bức ở nhà và cả ngoài xă hội.
"Theo tôi, đầu tiên là phụ nữ Việt cần được giải phóng khỏi những áp bức ở nhà và cả ngoài xă hội."
Stan
Niềm tin cho rằng chỉ đàn ông mới có thể nối dơi tông đường khiến người phụ nữ Việt bị phân biệt đối xử ngay từ trước khi lọt ḷng mẹ. Đây không chỉ là tàn tích từ thời phong kiến Nho giáo của Việt Nam. Có thể thấy rơ điều này qua tỉ lệ trẻ sơ sinh nam nữ chênh lệch hiện nay, và nhà nước đă phải cấm bác sĩ tiết lộ giới tính thai nhi cho các cặp vợ chồng có thai.
Người vợ hầu như bị phụ thuộc toàn bộ vào chồng. Tôi gần như không bao giờ thấy đàn ông làm việc nhà và thường là ít hoặc không chịu trách nhiệm nuôi dưỡng con cái.
Ngoài xă hội, tôi thấy phụ nữ phải quét tước, mang vác và bán hàng, làm bất cứ việc ǵ để trợ giúp gia đ́nh; trong khi đàn ông ngồi hàng giờ uống bia, chè và cà phê, nói chuyện bóng đá, chơi bài hay chơi cờ. Những người phụ nữ học vấn cao mà tôi biết cũng không khá khẩm hơn, họ cũng phải đối mặt với áp lực và thách thức trong công việc chuyên môn rồi về nhà vẫn phải hoàn thành tất cả những nghĩa vụ truyền thống trong gia đ́nh.
V́ thế, tôi cho rằng không ǵ khiến xă hội Việt văn minh hơn là dành tự do và công bằng hơn nữa cho phụ nữ Việt.
Quan điểm của Sơn
"Chỉ đơn giản là v́ phụ nữ Việt không giống phụ nữ phương Tây không có nghĩa là họ bị áp bức."
Sơn
Chỉ đơn giản là v́ phụ nữ Việt không giống phụ nữ phương Tây không có nghĩa là họ bị áp bức. Ở Việt Nam phụ nữ cũng được tôn vinh như anh hùng (Hai Bà Trưng và Bà Triệu), nhà thơ (Hồ Xuân Hương và Bà Huyện Thanh Quan) và những vị thần thánh (thánh mẫu). Việt Nam có Hội Phụ nữ hoạt động mạnh và rộng khắp, đồng thời là nước có tỉ lệ nữ đại biểu Quốc hội lớn hơn cả Anh và Mỹ.
Không phải cái ǵ thuộc về gia trưởng cũng xấu và cần loại bỏ ngay lập tức. Người đàn ông và đàn bà Việt có những vai tṛ khác nhau bởi v́ về cơ bản họ có những mong muốn, phẩm chất, và tính khí khác nhau.
Sự khác biệt này không hẳn là đồng nghĩa với sự nô dịch; mà hơn hết, sự tổng ḥa đàn bà và đàn ông, âm và dương, là nền tảng để xây dựng cộng đồng ḥa hợp.
V́ thế trước khi phá bỏ hoàn toàn cấu trúc gia đ́nh phụ hệ là nền tảng cho văn hóa Việt bao thế kỉ nay th́ chúng ta cần xem xét thận trọng xem hành động đó có ư nghĩa như thế nào đối với các giá trị gia đ́nh vốn tồn tại làm nền tảng cho xă hội Việt Nam.
Ăn thịt chó
Quan điểm của Stan
Người văn minh không ăn thịt chó v́ chúng gần gũi với con người. Chó là “người bạn thân cận nhất của con người.” Nhiều người trong chúng ta lớn lên cùng với loài vật này và xem chúng như là anh chị em. Khi chúng ta lập gia đ́nh, chúng ta thường nuôi chó như “những đứa trẻ có lông” của chúng ta.
Là động vật có vú ăn thịt, chó là loài rất gần gũi với con người. Thịt của chúng “ô uế” v́ rằng chúng ăn thịt của các loại động vật khác. Ngoài ra, (đây không phải là điều tôi muốn nghĩ đến!), thịt chó thật kinh tởm v́ chúng ăn cả phân.
Người nước ngoài và Việt Nam nh́n khác nhau về món thịt chó
Ở Hàn Quốc người ta vẫn đôi khi đánh chó để giết thịt, nhưng làm thế để làm tăng mùi vị của thịt là rất tàn bạo và cần dừng lại ngay, trong trường hợp không thể cấm việc tiêu thụ thịt chó.
Quan điểm của Sơn
Việc nuôi chó làm thú cảnh không phải truyền thống ở Việt Nam nên người ta cũng chỉ coi chúng như lợn mà thôi, thứ thực phẩm mà người phương Tây tiêu thụ với một ư thức rơ ràng. Mà trên thực tế lợn c̣n gần gũi với con người hơn chó về nhiều mặt v́ lợn đặc biệt thông minh, và t́nh cảm nữa và các bộ phận của lợn thậm chí c̣n được dùng để cấy ghép cho người.
Đánh chó trước khi đem giết thịt là vô nhân đạo. Nhưng mà người phương Tây nhốt những con vật ấy cả đời trong những cũi bé tí trong những trại tập trung th́ cũng vô nhân đạo chẳng kém.
Tất nhiên với nhiều người, ăn chay là cách ăn duy nhất lành mạnh và có đạo đức. Đứng từ góc độ đó th́ người dân Việt không hẳn là chay tịnh, nhưng vẫn c̣n tiêu thụ ít thịt và có nhiều tín đồ Phật giáo ăn chay hơn bất cứ nước phương Tây nào.
Karaoke
Quan điểm của Stan
Ở Việt Nam, tôi không sợ ǵ bằng đi công cán hay dự hội nghị và được mời – hay đúng hơn là bị “ép” – hát karaoke. Điều đó thậm chí c̣n tồi tệ hơn cả việc xung quanh đầy rẫy những vodka, cognac và gái gọi.
Như thế không phải là tôi không thích nhạc, ngược lại là đằng khác. Vấn đề là ở chỗ karaoke không thực sự là nhạc, kể cả khi hát đúng chăng nữa. Nó giống như ảnh cưới của nhiều người Việt , sắp đặt và chỉnh sửa quá nhiều, không thật, ḷe loẹt, khoa trương và ngớ ngẩn.
Khái niệm kitsch (tạm dịch là ḷe loẹt, giả tạo) có vẻ tương đối lạ lẫm đối với người Việt, nhưng lại rất phổ biến ở phương Tây. Hát karaoke có thể được coi là một biểu hiện của khoe mẽ bởi lẽ đó là hành động giả làm ngôi sao chứ không phải là phát triển kĩ năng và tính sáng tạo cần thiết để trở thành một nghệ sĩ chuyên nghiệp.
Nó thổi phồng cái tôi của những kẻ nghiệp dư trong khi tôn vinh cái ăn theo. Nên khi tôi hát hay nghe hát karaoke, tôi thấy nó đúng là kiểu giả tạo và khoe mẽ, thế nên tôi chẳng thích karaoke tí nào cả.
Quan điểm của Sơn
Nhiều người phương Tây lạ lẫm v́ sự phổ biến của karaoke ở Việt Nam
Tiếng Việt với những dấu lên xuống dập dờn rất giàu tính nhạc. Tất cả mọi thứ từ lời chào, đến thơ phú hay thậm chí cả những câu chửi cũng được cất lên như những bài ca khi chúng thoát ra khỏi miệng người nói. Chúng tôi không thấy việc đó có ǵ sai trái mà trái lại nhà cửa và đường phố tràn ngập lời ca tiếng hát lại rất hay. Ở Việt Nam hát là cách biểu hiện đầy đủ và chân thật những ǵ trong trái tim và khối óc; karaoke không ǵ khác là một sự biểu hiện ở mức cao hơn quá tŕnh đó.
Tôi cũng không thích việc có đầy rẫy gái gọi và những cách hành xử thô lỗ ở các quán karaoke, nhưng tôi cũng biết là ở phương Tây cũng chẳng thiếu nạn mại dâm, kích dục và bất lịch sự. Trước tiên người Tây nên tập trung vào việc là h́nh mẫu cho chính xă hội của ḿnh trước khi áp đặt đánh giá lên người khác.
Vậy nên nếu người Tây cho rằng ai đó hát hết sức b́nh sinh ở chốn công cộng là điên rồ th́ chính họ mới là có vấn đề. Nếu người Tây không thể thưởng thức karaoke mà không hề nghi ngại th́ đó chính là vấn đề của họ. Và nếu người Tây không biết hát th́ đó cũng lại là vấn đề của họ.
Giao thông hỗn loạn
Quan điểm của Stan
"Nếu nh́n lướt qua giao thông ở Hà Nội hay Sài G̣n th́ thấy người Việt đang ngày một kém văn minh."
Stan
Nếu nh́n lướt qua giao thông ở Hà Nội hay Sài G̣n th́ thấy người Việt đang ngày một kém văn minh. Đường th́ càng ngày càng tắc, người đi đường tranh giành nhau từng tấc đường một, họ leo lên cả vỉa hè, đi sai đường, không chú ư đèn đỏ, và chẳng để ư ǵ đến lối đi cho người đi bộ hay cả người đi bộ. Buổi tối th́ càng kinh khủng hơn khi có người say rượu lái xe và những tay hooligan trẻ măng lao ra đường hàng loạt.
T́nh trạng thiếu văn hóa giao thông cho thấy Việt Nam ngày càng thịnh vượng không đi cùng với văn minh được nâng lên hay dân trí tăng.
Kinh khủng nhất là trẻ con bị nhồi nhét và để cho ngồi vắt vẻo trên mô tô: lắc lư trong nôi hay yếu ớt trong ṿng tay mẹ; được nhấc lên cao để có thể nh́n qua vai bố; hay núp giữa hai chân người lái, tḥ mũi qua đằng trước. Một xă hội đối xử với trẻ em tệ thế th́ không thể văn minh được.
Quan điểm của Sơn
An toàn giao thông là vấn đề lớn với tất cả người Việt. Tuy nhiên, thủ phạm là thiếu vốn và kế hoạch đầu tư thiếu sát thực và tầm nh́n chứ không phải do dân trí.
Mặc dù lộn xộn nhưng giao thông Việt Nam cũng có những điểm ḱ diệu khiến việc lái xe không đến nỗi kinh khủng lắm. Đôi khi tôi rất ngạc nhiên khi thấy ḍng xe cộ lưu thông được (nếu nh́n vào áp lực lên những con đường và cơ sở hạ tầng). Nhưng mọi thứ vẫn đang diễn ra, đôi lúc c̣n tốt là đằng khác. Nó giống như thể mỗi một người lái xe là một con cá bơi trong một đàn lớn, một thành viên trong dàn nhạc giao hưởng hỗn loạn. Nếu bạn đào sâu hơn th́ có thể thấy là giao thông chỉ là một dấu hiệu của dân trí và sự ḥa hợp trong xă hội Việt Nam v́ đó là lạc hậu và lộn xộn.
"An toàn giao thông là vấn đề lớn với tất cả người Việt. Tuy nhiên, thủ phạm là thiếu vốn và kế hoạch đầu tư thiếu sát thực và tầm nh́n chứ không phải do dân trí."
Sơn
Tất nhiên là tôi quan tâm đến trẻ em và tương lai và mong muốn góp lời khuyên để giúp bảo vệ chúng tốt hơn nữa.
Tuy nhiên, điều tôi không bao giờ ủng hộ là quan điểm cho rằng người Việt không quư trọng mạng người như người Tây; hay thậm chí suy nghĩ rằng cuộc sống của người Việt là rẻ rúng và có thể hi sinh mà không cần tưởng niệm hay trả thù. Sự tàn khốc của chất độc màu da cam và vô số ví dụ khác nữa về những vụ giết người hàng loạt và dồn dân mà Việt Nam đă từng gánh chịu trong quá khứ là những hành động hết sức vô đạo đức nếu hiểu theo khái niệm văn minh.
Những diễn đàn này c̣n thảo luận về việc không xếp hàng, sử dụng điện thoại di động cộc cằn, đái bậy, cùng với tập tục kéo “chim” bé trai để thể hiện là chúng được quư ở miền Bắc. Trên thực tế chúng tôi đạt được không nhiều sự đồng thuận về bất cứ vấn đề nào kể trên. Nhưng mục đích của việc thảo luận “Người Việt có cần văn minh hơn…hoặc là mọi người khác?” không nhằm thay đổi quan điểm của mọi người và tạo ra sự đồng thuận mà trên hết là nhằm giúp chúng ta thoải mái hơn với những khác biệt và từ đó hiểu hơn về nhau.
Tiến sĩ Kim Huỳnh, giảng viên tại Đại Học Quốc Gia Úc, đă viết tiểu sử về gia đ́nh ḿnh trong cuốn Where the Sea Takes Us: A Vietnamese-Australian Story (HarperCollins 2008). Trần Hoàng Tuấn là một dịch giả tự do và hiện đang viết tiểu thuyết đầu tay về người đồng tính nam ở Việt Nam.
Bấm Bản gốc tiếng Việt được bà Hà Thị Thu Hương từ Trung tâm Integrated Culture and Language Studies (ICLS) chỉnh sửa đôi chút và BBC biên tập lại.
Alert webmaster - Báo webmaster bài viết vi phạm nội quy
|
 |
|
van12917
member
REF: 632338
05/25/2012
|
Phương Tây nh́n người Châu Á thế nào?
Nhiều nước Phương Tây đă quen với xă hội đa văn hóa
Trong bài Bấm tiểu luận trước, tôi đă đề cập đến những vấn đề, góc nh́n và sự phát triển gần đây mà người Việt cần biết trước khi họ mạo hiểm sang Phương Tây.
Tuy nhiên, tôi đă sao nhăng một câu hỏi rất quan trọng: “Nói chung, người Tây nh́n và đối xử với người Việt và người Châu Á như thế nào?”
Tin mừng là người Tây nói chung nh́n người Châu Á cũng giống như mọi người khác. V́ đạo đức tự do được phổ biến và cá nhân được đề cao, nhiều nước Phương Tây tin tưởng rằng mọi người nên được đối đăi b́nh đẳng và công bằng. Có pháp luật ở mỗi nước khuyến khích và bảo vệ lư tưởng này, tức là trong việc làm và cả trong đời sống công cộng, không phân biệt nam hay nữ, gia đ́nh, giới tính, tôn giáo, dân tộc hoặc là chủng tộc. Quan trọng nữa là những đạo luật này phản ánh sự cởi mở và quyết tâm có công bằng xă hội mà đă giúp cho phương Tây thành công và đáng được đến thăm hay định cư.
Nhưng dĩ nhiên, xă hội phương Tây, như bất cứ xă hội nào, không phải lúc nào cũng sống đúng theo lư tưởng của ḿnh. Mặc dù những vụ phân biệt chính thức hay quá khích ít xảy ra, nhưng sự phân biệt thực sự vẫn c̣n. Theo kinh nghiệm của tôi sau khi ở Úc hơn 30 năm, rất hiếm khi xảy ra các vụ tấn công bạo lực do kỳ thị chủng tộc. V́ vậy, mỗi người đi nước ngoài, dù phải lo về an toàn cá nhân, nhưng không phải v́ thế mà ngần ngại làm chuyến “Tây du kư”.
Tệ phân biệt mà người Châu Á nên chú ư hơn là sự phân biệt “tinh tế hơn”, hiện hữu trong những cửa hàng và quán ăn nơi mà người bán hàng và hầu bàn có vẻ đối xứ với ḿnh cộc lốc và uể oải hơn những khách không phải là người Châu Á. Đôi khi chúng ta bị bắt gặp đang nói chuyện to bằng tiếng Việt và người qua đường nh́n chúng ta với thái độ khinh miệt. Và chúng ta có thể nhận ra khi người khác cười khẩy v́ những điều b́nh thường đại loại như râu tóc, ngón tay nhỏ dài, một món ăn không quen hay cách ta đậu xe hơi.
H́nh mẫu rập khuôn
"Người Châu Á ở các nước phương Tây nhiều khi bị coi như hoàn toàn khác biệt với người Tây và đồng thời hoàn toàn đồng nhất đối với tất cả người Châu Á khác. Tóc “ta” luôn luôn đen và thẳng, mắt luôn luôn nghiêng, làm việc luôn luôn vất vả, học toán luôn luôn giỏi và luôn luôn có hiếu. Đương nhiên, ấn tượng bất di bất dịch này không phải là vấn đề xấu thực chất; vấn đề ở đây là vấn đề rập khuôn."
Ở nhiều nước phương Tây người Châu Á được xem như di dân thành công và ḥa nhập tốt với cộng đồng mới. V́ vậy, sự phân biệt không phải là thách thức hay bất công to lớn nhất. Thay vào đó, nhà trí thức Úc, Waleed Aly, đă nói rất đúng khi miêu tả rằng ở Úc (và có lẽ ở nhiều nước khác), “có mức độ cao của sự phân biệt chủng tộc mức thấp”. Có nghĩa là người Châu Á bị ép buộc một cách vô h́nh sống theo sự mong chờ của người phương Tây và bị phê b́nh hay nhạo báng khi họ không tuân theo.
Người Châu Á ở các nước phương Tây nhiều khi bị coi như hoàn toàn khác biệt với người Tây và đồng thời hoàn toàn đồng nhất đối với tất cả người Châu Á khác. Tóc “ta” luôn luôn đen và thẳng, mắt luôn luôn nghiêng, làm việc luôn luôn vất vả, học toán luôn luôn giỏi và luôn luôn có hiếu. Đương nhiên, ấn tượng bất di bất dịch này không phải là vấn đề xấu thực chất; vấn đề ở đây là vấn đề rập khuôn.
Như tôi sẽ giải thích dưới đây: chúng ta nên chống lại mẫu rập khuôn này v́ chúng ngăn trở sự quan hệ cá nhân và công việc chuyên nghiệp của người Châu Á ở nước ngoài và đôi khi cả ở trong nước. Hơn nữa, chúng ta nên phản đối sự phân biệt này không phải là v́ sự tiến bộ trong đời sống của “người Ta” thôi, mà c̣n để nâng cao nền đức hạnh và văn minh của Phương Tây nữa. Như ông Martin Luther King đă dạy, “sự bất công ở bất kỳ nơi nào cũng là sự đe dọa bất công khắp mọi nơi”.
Quan hệ t́nh yêu
Có nhiều điều đáng kính trọng về mối quan hệ giữa người châu Á và người phương Tây. Quan hệ này có thể là cầu nối ở giữa hai xă hội khác nhau.
Cơ bản là, và chắc chắn là việc này không làm ai ngạc nhiên, phụ nữ Châu Á hấp dẫn với nam giới Tây hơn nam giới Châu Á hấp dẫn với phụ nữ Tây. Theo số liệu điều tra dân số ở Mỹ, khả năng phụ nữ Mỹ gốc Châu Á kết hôn với người ngoài chủng tộc cao gấp đôi nam giới Mỹ gốc Châu Á lấy vợ ngoài chủng tộc.
Một lư do giải thích sự chênh lệch này là h́nh tượng của phụ nữ Châu Á ở phương Tây là thanh lịch, quyến rũ và đẹp kỳ lạ. Một bằng chứng hiển nhiên là trong những phim nổi tiếng như Rambo: First Blood Part II, Good Morning Vietnam, Đông Dương và Người Mỹ Thầm Lặng (cả hai bản làm 1958 và 2002), các diễn viên nữ Việt Nam chính trong phim này rất xinh, nhưng cũng thần bí và có nhiều trắc trở trong đời sống.
Các học giả về giới và Châu Á học khẳng định rằng việc Tây Phương ham thích phụ nữ Châu Á gắn liền với cái nh́n cho rằng họ mềm mỏng và dễ phục tùng. V́ vậy, việc đàn ông Tây theo đuổi đàn bà Châu Á gắn với mộng tưởng cứu giúp, thuần hoá và truyền bá văn minh cho xă hội Châu Á. Ngoài ra, mẫu đàn bà hiền lành và nghiêm trang dễ thu hút những đàn ông Tây có quan niệm truyền thống – họ ngờ vực ảnh hưởng của chủ nghĩa nữ quyền lên sắc đẹp và vai tṛ về giới.
Cần nói rơ là tôi không có ư cho rằng mọi đàn ông Tây quan hệ với phụ nữ Châu Á đều có mộng tưởng thuộc địa hoặc luyến tiếc quá khứ. Tôi chỉ muốn nói là hai sự thôi thúc này đă đóng góp đưa tới h́nh tượng thống trị của phụ nữ Châu Á ở Phương Tây và có thể giúp giải thích tại sao quan hệ giữa “nữ Ta” và “nam Tây” phổ biến hơn quan hệ giữa “nữ Tây” và “nam Ta”.
H́nh tượng phụ nữ Việt Nam gắn liền với chiếc áo dài
Đàn ông Á Châu tương đối không hấp dẫn ở phương Tây nói chung v́ bị xem là quá yểu điệu về cơ thể và quá gia trưởng về xă hội. Trong văn hóa phương Tây, tính điển h́nh của đàn ông Châu Á là đầy sát khí và thủ đoạn (nổi tiếng nhất là Hoàng Đế Nhà Minh tàn ác trong Flash Gordon). Những đàn ông Châu Á đáng yêu thường là hơi lập dị và tức cười (Jackie Chan, Pat Morita hay John Cho). Trong cả hai trường hợp (kẻ hung ác và bạn tri kỷ), nhân vật Châu Á không bao giờ bằng được anh hùng Phương Tây rắn chắc và tự tin, và ít khi giành được người đẹp.
Trong khi đàn bà Châu Á có thể đáp ứng quan niệm truyền thống của Tây Phương về phụ nữ, đàn ông Châu Á trở nên kém hấp dẫn hơn khi được so với quan niệm truyền thống ở Tây Phương về nam giới. Người đàn ông Phương Tây lư tưởng là vạm vỡ và quả quyết, c̣n người đàn ông Châu Á lư tưởng là khéo léo và kín đáo.
Quan niệm của Phương Tây về đàn ông Châu Á có thể thay đổi trong tương lai, nhất là nếu thế kỷ này tiến triển thành “Thế kỷ của Châu Á”. Tuy thế, cũng giống như không có môn thể thao hay tṛ chơi nào lại cao cấp hơn môn thể thao hay tṛ chơi khác, có lẽ nam giới Châu Á thực ra không khá hơn hay kém hơn đàn ông phương Tây, tối thiểu là về mỹ học? Có lư do nào trong thế kỷ 21 để ta tin rằng to lớn hơn th́ luôn luôn tốt hơn?
Như vậy, quan trọng hơn là ta đối đầu với định kiến rằng đàn ông Châu Á không hấp dẫn v́ nó không sáng tỏ và có tính chất sô vanh. Chúng ta cũng nên nghi ngờ tư tưởng Nho giáo đặt đàn ông vào vị trí cao nhất trong gia đ́nh và cộng đồng. Những hệ thống cấp bậc gia trưởng đă lỗi thời và bất công, không chỉ làm phụ nữ Tây phát chán, mà phụ nữ Châu Á cũng thấy thế khi họ “đoạn tuyệt” với những truyền thống và đạo đức đă bắt họ ở nhà và sống dưới quyền hành của đàn ông.
Trong Tạp chí Châu Á và Hoa Kỳ Học nhà nghiên cứu Kumiko Nemoto đă phỏng vấn vài chục phụ nữ Hoa Kỳ gốc Châu Á, những người đă từng hẹn ḥ hay lấy chồng da trắng. Tất cả những phụ nữ này thể hiện sự buồn giận với đàn ông Châu Á v́ họ nh́n thấy sự lạc hậu, thiếu thông cảm và hờ hững. Theo một người được phỏng vấn, đàn ông Châu Á, “không phải là người hào hoa phong nhă…Họ không tŕu mến…Tôi nghĩ cá tính của tôi không phù hợp với nhiều đàn ông Châu Á v́ tôi quá tự lập.…tôi có tinh thần hướng ngoại quá cao.”
Tôi đă từng nghe những người phụ nữ Việt Nam ở những độ tuổi khác nhau và ở những nơi khác nhau thể hiện sự buồn giận tương tự về đàn ông Việt. Mới đây, khi tôi ráng “làm mối” một người bạn nam cho một người nữ, tôi nhấn mạnh anh này chu đáo và hiện đại, anh ấy trưởng thành trong hoàn cảnh khó khăn nên biết lo cho ḿnh và chăm sóc cho người khác, anh ấy nấu ăn ngon lành và lau nhà sạch sẽ.
"Các học giả về giới và Châu Á học khẳng định rằng việc Tây Phương ham thích phụ nữ Châu Á gắn liền với cái nh́n cho rằng họ mềm mỏng và dễ phục tùng. V́ vậy, việc đàn ông Tây theo đuổi đàn bà Châu Á gắn với mộng tưởng cứu giúp, thuần hoá và truyền bá văn minh cho xă hội Châu Á. Ngoài ra, mẫu đàn bà hiền lành và nghiêm trang dễ thu hút những đàn ông Tây có quan niệm truyền thống – họ ngờ vực ảnh hưởng của chủ nghĩa nữ quyền lên sắc đẹp và vai tṛ về giới."
Chị ấy trả lời, “Tất cả điều đó sẽ thay đổi khi anh ấy có vợ.” Câu này làm cho tôi phải cân nhắc rằng đàn ông Châu Á nên suy nghĩ lại thái độ của ḿnh đối với t́nh bạn và t́nh yêu, công việc trong nhà và công việc nuôi con nếu muốn tránh cảnh cô đơn suốt đời.
Cái trần bằng tre
Tác giả Mỹ gốc Hàn Quốc, Wesley Yang, mới viết bài tranh luận trong New York Magazine khẳng định nhiều pḥng làm việc ở Mỹ đă xuất hiện cái “trần bằng tre” có khả năng trấn áp một cách kín đáo người Châu Á không cho họ vươn lên. Ông Yang xác nhận trong những nghề làm ăn qua nhiều thập kỷ, người gốc Châu Á đă chiếm ưu thế như kinh doanh, luật, y khoa và công nghệ thông tin. Nhưng hiện nay có rất ít người Châu Á giành được vị trí quản lư và giám đốc.
Ông Yang tố cáo cái “thành kiến vô thức” này, nhưng lại phê b́nh nặng nề hơn những người Châu Á làm cho thành kiến kéo dài. Đặc biệt, sự bất tài của người Đông Á trong thể hiện t́nh cảm, sáng kiến và ư chí của họ, có nghĩa là có định kiến nh́n người Châu Á như người máy hơn là con người.
Nói cách khác, người Châu Á ở Phương Tây được đánh giá như xe máy Honda chắc chắn và bền, nhưng c̣n thiếu điểm đặc trưng hiện đại và mốt của xe máy Vespa và thua xa xe hơi BMW mạnh mẽ và sang trọng. Nghĩa là ở phương Tây nhân viên Châu Á được đánh giá xuất sắc, miễn là họ cúi đầu làm việc chăm chỉ và không đ̣i hỏi nhiều quá.
Tôi cũng thích sự hăng hái của ông Yang, nhưng tự hỏi liệu có phải ông Yang chống đối đạo đức Châu Á chỉ để phục tùng lư tưởng Mỹ về công việc và sự lănh đạo. H́nh như ông Yang đang kêu inh ỏi, “Chúng ta người Châu Á cũng trở thành phương Tây được!”
Điều này đưa ra một câu hỏi, “Người Châu Á có thể đạt được thành công và đóng góp cho phương Tây trong lúc c̣n trung thành với Châu Á không?” Tôi hy vọng câu trả lời là “Có thể”.
Châu Á hơn nữa
Việc thứ nhất mà người Châu Á trẻ nên suy xét là học thêm về cội nguồn của chính ḿnh. Người Châu Á muốn di chuyển đến phương Tây nên nắm lịch sử, văn hóa, mâu thuẫn, thách thức và sắc thái xă hội gốc của chính ḿnh. Không có kiến thức này, th́ không bao giờ thay đổi định kiến về Châu Á ở Phương Tây được.
Đối với nhiều du học sinh Châu Á, việc thông thạo kiến thức xă hội, thời sự và di sản văn hóa của ḿnh có nhiều lợi ích cho việc học tập. Nhiều khi, tôi chứng kiến sinh viên Châu Á ở Úc không thành công trong bài tiểu luận và công tŕnh nghiên cứu hoặc không tham gia vào thảo luận trong lớp, không phải là v́ kém tiếng Anh, mà v́ thiếu những ví dụ, vấn đề và ư tưởng được rút ra từ kinh nghiệm của đất nước ḿnh.
Tôi thường nghe nói những loại suy nghĩ và học hành kiểu Châu Á (cụ thể ở Việt Nam) là quá bị động, nên phải cải tạo cho năng động và sáng tạo hơn. Có thể ư kiến này đúng, tuy nhiên có mâu thuẫn trong việc đấu tranh để cho năng động và sáng tạo hơn nhưng rốt cuộc chỉ thành ra “như phương Tây thôi”.
Cuốn sách gây tranh căi và bán chạy như tôm tươi của bà Amy Chua, Khúc chiến ca của Hổ mẹ, thăm ḍ những sự khác biệt rơ ràng trong phương pháp nuôi con của người Trung Quốc và người Tây. Bà Chua mô tả những chuyện kinh khiếp và hài hước khi nuôi hai đứa con gái: bắt chúng thi điểm cao nhất, từ chối niềm vui phù phiếm và bắt buộc học bài và tập chơi nhạc vài tiếng mỗi ngày.
"Người thanh niên Việt Nam chuyển đến phương Tây không cần sợ bị ô nhiễm văn hóa xa lạ làm cho ḿnh mất thiêng. Chúng ta tồn tại ở giữa phương Đông, phương Tây và những nơi khác, và đồng thời vẫn là người Việt đầy kiêu hănh."
Bà Chua nói học gạo “bị đánh giá thấp ở Hoa Kỳ”, trong khi bà cho rằng học gạo giúp làm tăng tiến trí óc, dũng cảm chịu đựng và cho ta cảm giác ḿnh đạt thành tích nhờ gắng sức. Sau khi con ḿnh trở nên xuất sắc – trong trường học, khi chơi piano, bơi lội – con ḿnh sẽ thấy hoạt động ấy vui hơn và giá trị hơn (ư niệm này cũng được thể hiện rơ trong loạt phim TheKarate Kid và Kung Fu Panda). Bà mẹ hổ cho rằng: hổ con kiên tâm chứ không yếu đuối, bà mẹ luôn chuẩn bị chúng cho tương lai và chứng minh t́nh yêu của mẹ hổ qua hy sinh lớn lao.
Khi làm việc với vài trăm sinh viên Tây mỗi năm, tôi thấy là họ cũng nên mang tính Châu Á hơn một chút. Nhiều khi họ bỏ quên hai bổn phận chính của sinh viên: im lặng và nghe lời. Sinh viên Tây thường nghĩ họ có lợi khi tweet, blog, SMS, hơn là cần phải học từ thầy cô giáo hoặc trong sách vở. Đôi khi v́ họ rất bận “multi-tasking” (làm nhiều công việc trong một lúc), họ không thu được kết quả ǵ. Đương nhiên, hiện nay nhiều sinh viên Châu Á cũng thiếu tập trung và thiếu sự rèn luyện trí óc; những người này cũng nên mang tính Châu Á hơn.
Để hiểu người Tây thấy người Ta như thế nào, bạn nên biết là mỗi bên không phải là hoàn hảo và mỗi bên đều có những điểm và tính cách có thể giúp bên kia. Dĩ nhiên người Việt đă biết điều này từ lâu. Trong lịch sử lâu dài, người Việt nhiều lần phải vay mượn, thích nghi, và pha trộn ảnh hưởng từ nước ngoài, những ảnh hưởng mà sau một thời gian người Việt xem chúng là “của ḿnh”.
“Không có văn hóa tinh khiết,” là lời nhắc của nhà nghiên cứu Hữu Ngọc. “Tất cả là sự pha trộn.” Quan niệm này được chứng minh trong thần thoại nguồn gốc dân tộc (“con Rồng cháu Tiên”), ngôn ngữ (quốc ngữ), tôn giáo (tam giáo), thời trang (áo dài) và thức ăn (phở). V́ vậy, nếu quá khứ là hướng dẫn cho hiện tại, th́ người thanh niên Việt Nam chuyển đến phương Tây không cần sợ bị ô nhiễm văn hóa xa lạ làm cho ḿnh mất thiêng. Chúng ta tồn tại ở giữa phương Đông, phương Tây và những nơi khác, và đồng thời vẫn là người Việt đầy kiêu hănh.
Tiến sĩ Kim Huỳnh là giảng viên tại Đại Học Quốc Gia Úc, đă đăng tiểu sử về gia đ́nh ḿnh trong cuốn Where the Sea Takes Us: A Vietnamese-Australian Story (HarperCollins 2008) và là một trong hai chủ bút của cuốn sách The Culture Wars: Australian and American Politics in the 21st Century (Palgrave MacMillan 2009). Bản gốc tiếng Việt được bà Hà Thị Thu Hương từ Trung tâm Integrated Culture and Language Studies (ICLS) chỉnh sửa đôi chút và BBC biên tập lại.
|
|
|
|
ototot
member
REF: 632356
05/25/2012
|
Thú thật là tôi đă vào đây, cố đọc một bài đăng, mà tôi hy vọng học được một cái ǵ đó.
Nhưng cực h́nh mà tôi phải chịu đựng là đọc một lô những con chữ làm tôi nhức đầu quá!
Tôi đoán rằng bài đăng này sơ khởi là viết bằng tiếng Anh, rồi được dịch tồi tệ sang tiếng Việt, cho nên kết quả là tôi đă phải ... đọc một ngôn ngữ không phải tiếng Anh, mà cũng chẳng phải tiếng Việt!
Cũng v́ thế, mà tôi tự hỏi không biết người viết muốn truyền đạt điều ǵ, và người dịch có tŕnh bày được trung thực phần nào ư muốn cuả người viết không? (thực t́nh mà nói, tôi vẫn bị ám ảnh bởi câu tục ngữ tiếng Pháp "Traduire, c'est trahir" = Dịch là phản mà!)
Hay là tại tôi xa quê đă lâu, ít tiếp cận với cuộc sống ở Việt Nam, nên khả năng tiếp nhận tiếng Việt đă suy thoái quá mức rồi?
Mong bà con nào có kiến thức cập nhật về tiếng Việt, hăy cho ư kiến về nhận định cuả tôi chăng?
Thân ái,
|
|
|
|
ototot
member
REF: 632439
05/26/2012
|
Như vưà nói ở trên, tôi đọc bài đăng trên, không phải chỉ nhức đầu về cách hành văn cuả người viết, mà nhức đầu hơn nưă về lập luận cuả người viết nưă!
Thật vậy, thời buổi này đă là "toàn cầu hoá" (globalization) rồi! Thế giới ngày nay là một (Oneness of the world) rồi! Vậy những chuẩn mực mà thế giới đặt ra, như dân chủ, nhân quyền, tự do ngôn luận, tự do tôn giáo, b́nh đẳng giới tính, bảo vệ trẻ em, bảo tồn sinh thái..., là áp dụng như nhau cho tất cả mọi con người sống bất kỳ nơi nào trên trái đất!
Càng đọc bài đăng trên, tôi càng chán ngấy với lối nguỵ biện phân biệt phương Đông với phương Tây, để bào chưă cho sự lạc hậu, sự ngoan cố cuả một số chính phủ, một số quốc gia; ví dụ "dân chủ phương Đông" th́ khác với "dân chủ phương Tây". "thị trường tự do" theo định hướng này th́ khác với "thị trường tự do" theo định hướng kia! ... v.v...
Tôi chỉ sợ đề tài này mà triển khai ra, nhất định trở thành quan điểm chính trị, th́ lại phiền, nên xin chấm dứt.
Thân ái,
|
|
|
|
ototot
member
REF: 632522
05/28/2012
|
Như tôi vưà nói ở trên, càng ngày chúng ta càng thấy rơ thế giới cuả chúng ta đă trở thành một thực thể duy nhất với những chuẩn mực chung, được tất cả mọi nước công nhận và áp dụng một cách … thoải mái, không "căi cọ" ǵ cả, nhiều khi lại c̣n tham gia nhiệt t́nh nưă!
Càng ngày, càng có những tổ chức mang danh thế giới, để lo những vấn đề chung cuả thế giới, như
“Tổ Chức Y Tế Thế Giới” (World Health Organization, WHO)
“Tổ Chức Thương Mại Thế Giới” (World Trade Organization WTO),
“Tổ Chức Lương Nông Thế Giới” (Food and Agriculture Organization, FAO), v.v…
"Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế" (International Monetary Fund, IMF)
"Ngân Hàng Phát Triển Á Châu" (Asian Development Bank, ADB)...
Mang danh nghiă Liên Hiệp Quốc (United Nations, UN) th́ có những tổ chức như
“Tổ Chức Văn Hoá, Khoa Học và Giáo Dục Liên Hiệp Quốc (UN Educational, Scientific and Cultural Organization, UNESCO),
“Quỹ Nhi Đồng LHQ” (UN International Children’s Fund, UNICEF), v.v…
Trong phạm vi điạ lư, cũng có những tổ chức mang tính quốc tế như
“Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á” (Association of South East Asian Nations, ASEAN),
“Tổ Chức Hợp Tác Kinh Tế Á Châu Thái B́nh Dương” (Asia-Pacific Economic Cooperation, APEC)…
Thậm chí, trong thể thao cũng có những tổ chức như
“Liên Đoàn Bóng Đá Thế Giới “ (Federation Internationale de Football Association, FIFA)…
”Liên Đoàn Bóng Bàn Quốc Tế” (International Table Tennis Federation, ITTF)…
Trên đây chỉ là một số rất nhỏ những tổ chức thế giới quen thuộc với mọi người, mà Việt Nam ḿnh cũng “tự nguyện tham gia” và bằng ḷng chấp nhận những chuẩn mực chung mà nó đặt ra!
Vậy th́ cớ sao đă tham gia, mà c̣n cứ đặt ra những ngoại lệ để khỏi phải bị ràng buộc, ví dụ như vấn đề dân chủ, nhân quyền, tự do ngôn luận, tự do tín ngưỡng, phát triển kinh tế, v.v…, th́ có đúng chưa là do dối trá, nguỵ biện và ngoan cố???
Thân ái,
|
|
|
|
ttqtrang14685
member
REF: 633837
06/18/2012
|
Thưa hai bác,
Tóm lại là cả hai bác đều khiến người đọc đau đầu!
Thân,
|
1
|
|
|
Kí hiệu:
:
trang cá nhân :chủ
để đă đăng
:
gởi thư
:
thay đổi bài
:ư kiến |
|
|
|
|
|
