|
da1uhate
member
ID 69836
10/12/2011
|
Cẩn thận khi mua sách dịch
CHỈ CẦN ĐỌC LÀ THẤY LỖI
TTCT - Đó là nhận định của một độc giả sau khi đọc hai chương của bản dịch tiếng Việt tác phẩm nổi tiếng Women in love.
Women in love, một tuyệt tác của D.H. Lawrence - tiểu thuyết gia người Anh, vừa được dịch ra tiếng Việt với tựa đề Người đàn bà đang yêu, được Nhà xuất bản Hội Nhà Văn và Công ty Liên Việt phối hợp ấn hành ra mắt bạn đọc.
Mặc dù có thể đọc được bản tiếng Anh trên mạng, tôi vẫn vui mừng chào đón bản tiếng Việt của tuyệt tác này v́ nhiều lư do tâm lư và thẩm mỹ. Nhưng tôi đă hoàn toàn thất vọng. Chỉ mới đọc được hai chương, tôi đă bị dội ngược. Văn phong lủng củng, lôi thôi, rườm rà, khó hiểu khiến tôi nghi ngờ về chất lượng và mức độ chính xác, trung thành với nguyên tác của bản dịch này. Tôi buộc phải ngừng đọc để lấy bản tiếng Anh ra đối chiếu. Và quả nhiên, sự nghi ngờ đă dẫn tôi đến một sự thật cay đắng: chúng ta vừa có thêm một vụ chụp giật trong dịch thuật.
Cách đây sáu năm, dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng khi “soi” bản dịch cuốn Mật mă Da Vinci có viết một câu: “T́m ra một lỗi từ nho nhỏ tới trầm trọng trong bản dịch này là rất dễ. T́m cho ra một trang hoàn toàn sạch (nghĩa là không có lỗi nào) là việc khó hơn nhiều, đ̣i hỏi rất nhiều kiên nhẫn và kỳ công”. Câu này hoàn toàn có thể sử dụng để nói về bản dịch cuốn Người đàn bà đang yêu.
Bạn cầm trên tay một tác phẩm dịch, nhưng mới đọc được vài chục trang, bạn cảm thấy h́nh như đây không phải là dịch mà chỉ là những diễn giải như trong từ điển Anh - Việt, hoặc như thể người dịch đang dịch phiên phiến cho ai đó cần hiểu ngay một từ, một cụm từ, một câu, một đoạn nào đó.
Thí dụ: possibly undesireable.
có thể sẽ mang lại đôi chút rắc rối phiền toái.
Chỉ cần dịch: có thể khó chịu.
Tự ư thêm thắt:
Gurdun took up her rubber and began to rub out part of her drawing.
Gudrun nhặt lấy cục tẩy, nghiến răng xát mạnh lên bức vẽ của ḿnh.
Nghiến răng đâu mà nghiến răng.
Vừa thêm thắt vừa tùy tiện bỏ bớt:
Gudrun went on her way half dazed:
Gudrun nửa kinh ngạc, nửa choáng váng
Không thèm dịch “went on her way” (tiếp tục đi).
Dịch “liều mạng”:
“Comfort yourself with that,” laughed Birkin.
“Lấy làm an ủi với cậu v́ điều đó,” Birkin cười lớn.
Đúng ra phải là: Hăy tự an ủi ḿnh như thế đi.
Family dignity.
Ḷng tự trọng.
Trong khi nghĩa đúng là: Danh dự gia đ́nh.
Bịa đặt, thêm thắt, không hiểu ư câu văn, diễn đạt rườm rà và đầy lỗi hiểu sai (tiếng Pháp gọi là contresens):
She lived a good deal by herself...
Cô đă sống cùng một thỏa thuận khá nghiêm ngặt với chính bản thân ḿnh...
Đúng ra: Cô đă sống rất nhiều (hết ḿnh) (a good deal: rất nhiều).
And yet her soul was tortured, exposed:
Vậy mà tinh thần của Hermione vẫn chưa bị tổn thương, chưa hề bị bóc tách, phơi bày.
Đúng ra phải là: Và tuy vậy tâm hồn cô vẫn bị giày ṿ, dễ tổn thương.
Và cứ thế mà sai:
It is not always a question of possessions, is it? It is not all a question of goods?
Đấy không bao giờ là câu hỏi của sự chiếm hữu, phải không? Đấy không phải là câu hỏi của những người có đạo đức?
Goods ở đây là hàng hóa v́ liên quan đến sự sở hữu ở trước...
C̣n vô thiên lủng lỗi nữa, chỉ cần đọc là thấy nhưng như tôi đă nói, tôi không đọc nữa. Tôi không đủ sức để “soi” tiếp. Xin nhường phần b́nh luận và đánh giá lại cho bạn đọc nào đă lỡ mua cuốn sách rất đắt tiền (148.000 đồng) này.
D.H. Lawrence (1885-1930) là một trong những tiểu thuyết gia vĩ đại của Anh, là nhà văn có sức tưởng tượng kỳ diệu nhất của thời đại ông. Nhiều tác phẩm của ông được liệt vào hàng kinh điển. Chúng ta không thể tiếp cận một di sản văn chương vĩ đại bằng một bản dịch tệ hại kiểu này.
MAI VINH HUY
(Tuoitrecuoituan)
Alert webmaster - Báo webmaster bài viết vi phạm nội quy
|
 |
|
ototot
member
REF: 614673
10/12/2011
|
Thông thường, những người không đọc được một ngoại ngữ nào đó, th́ mới phải đọc bản dịch bằng tiếng mẹ đẻ cuả ḿnh.
Tuy nhiên, cũng có khi biết ngoại ngữ đó đấy, nhưng vẫn cứ … thích đọc bản dịch hơn, v́ dù sao vẫn cảm nhận được tốt hơn bằng tiếng mẹ đẻ, với tiền đề là bản dịch đó là trung thực, tức là người dịch không những viết tiếng mẹ đẻ hay, mà c̣n lột hết được ư tưởng cuả nguyên tác.
Khốn thay, thực tế ở đây lại không như vậy, như cô D bảo người dịch bộc lộ ra nhiều khuyết hơn là ưu điểm, viết ra không đúng như ư cuả tác giả, thậm chi đôi khi c̣n viết ... ngược lại hẳn ư cuả tác giả! Đă thế, lại để bộc lộ cả những khuyết điểm sơ đẳng về chữ nghiă, như thể là cuả người đang cắp sách đến lớp học!
Trong bài trên, cô D. mới nêu ra vài khám phá làm tôi thất kinh đến "rụng rời chân tay" cho vấn nạn dịch thuật, trong bối cảnh Việt Nam ḿnh đang ... mở cưả tanh banh ra thế giới bên ngoài!
Đọc xong đề tài, tôi không có ư kiến ǵ về việc viết lách cuả dịch giả, v́ tuy có “lơm bơm” tiếng Anh đó, nhưng chưa đọc nguyên tác, cũng như toàn bộ bản dịch! Vả lại, vài ví dụ mà cô D đưa ra th́ c̣n phải xét lại toàn bộ ngữ cảnh nưă.
V́ vậy, nếu có góp ư với cô D, th́ chỉ xin nói như thế này: Cô khuyên người ta nên ”Cẩn thận khi mua sách dịch”, nhưng nói như vậy th́ chung chung quá, mơ hồ quá! Cẩn thận là sao? Bỏ tiền ra mua, bỏ thời gian ra đọc, bỏ công sức ra phán đoán, rồi lại đối chiếu với nguyên tác, bóp bụng lại để bỏ tiền ra mua, rồi sau cùng mới phát hiện ra nó là … ”sản phẩm ba láp”, th́ “cẩn thận” mà làm ǵ!!!
Theo tôi, tại sao không “cẩn thận” bằng cách
- T́m hiểu ngay dịch giả đă có những thành tựu nào trong quá khứ, như có khả năng ngoại ngữ như thế nào (được đào tạo ra sao, bằng cấp ǵ), đă có bao nhiêu dịch phẩm (kinh nghiệm nghề nghiệp), được độc giả đón nhận như thế nào, giới văn học đánh giá ra sao?
- Nhà xuất bản tung dịch phẩm ra có tiếng tăm không? Hay từ trước chỉ lo kinh doanh, kiếm tiền?
- Dịch phẩm có được cá nhân hay hội đoàn uy tín nào viết giới thiệu, đề tưạ không, v.v…
Thân ái,
|
|
|
|
ototot
member
REF: 614750
10/12/2011
|
Chẳng thấy ai góp ư về ... bản dịch cuốn "Women In Love" cuả tác giả D.H. Lawrence sang tiếng Việt cuả "dịch tả" Hồ Anh Quang, mà cô D cuả diễn đàn chỉ ghi lại quá ít về cái ... đống rác chữ nghiă này, nên tôi xin mời bà con bấm vào đây xem toàn bộ bài phê b́nh cuả Mai Vĩnh Huy, để biết thêm cho ... lạnh gáy luôn!
Hèn chi mà cuốn sách được tŕnh bày với cái bià thật ... "hấp dẫn" để có thể "dụ dỗ" những cậu con trai mới lớn lên, đang ṭ ṃ chuyện yêu đương, th́ mới dám bỏ ra những 148.000 đồng mà rước cuả nợ này về đọc!
Thân ái,
|
|
|
|
da1uhate
member
REF: 615099
10/15/2011
|
Cám ơn bác OT đã có sự quan tâm trong đề tài này.
Sở dĩ D nêu lên vấn đề này vì đây là tình trạng chung của sách dịch hiện nay. Nếu nói như Bác đề cập ở trên thì ta phải để ý xem dịch giả là ai, có tiếng tăm hay không. Nói thật dịch giả ở VN bây giờ tên tuổi cứ như nấm mọc sau mưa có để ý cũng không xuể. Cũng có nhiều tác giả dịch rất tốt, đặc biệt là các tác phẩm văn học (ý kiến này có phần hơi chủ quan vì D đọc tiểu thuyết nhiều hơn các thể loại khác) nhưng số này khá ít và phần đông là dịch khá tồi. Dù sự thật có phũ phàng nhưng cũng nên trung thực nhận xét như vậy. D không hiểu tiếng nước ngoài nhiều để có thể so sánh như tác giả Vinh Huy ở bài viết trên nhưng 1 bản dịch tồi khi đọc tiếng Việt ta vẫn có thể nhận ra được. Đôi lúc ta không hiểu đại ý đoạn văn muốn nói gì, mạch suy tưởng của ta theo cốt truyện bị đứt đoạn hoặc gấp khúc bất ngờ do những lỗi sơ đẳng trong hành văn như ngắt câu hay ngắt nhịp (chưa kể sai chính tả). Trường hợp này gặp khá thường.
Nguyên nhân của tình trạng này có thể tạm thời giải thích như sau: Người ta đưa bản gốc cho sinh viên chuyên ngành ngoại ngữ dịch, sau đó 1 người sẽ hiệu đính bản dịch này và lấy tên mình là nhà biên dịch. Sự giải thích này D nghe từ chính 1 người mà thời sinh viên đã từng ngồi dịch để kiếm thêm.
Một trường hợp khác nữa là sách biên soạn. Cóp chỗ này chỗ kia 1 chút, xào nấu lại thành quyển sách biên soạn của mình.
Thời nay người ta sống vôi quá, chuyện sách vở mà cũng vội theo kiểu mì ăn liền thì văn hóa tri thức sẽ về đâu? VN mang tiếng dân trí cao nhưng cao ở chỗ bằng cấp là nhiều chứ mọi thứ khác vẫn còn thấp. Buồn thay!
|
|
|
|
da1uhate
member
REF: 615235
10/16/2011
|
Tiếp theo đề tài sách dịch, D trích đăng 1 bài viết của Trần Nhă Thụy trên báo tuoitre ngày 10.10
TT - Đọc cuốn Cửa sổ trên tháp đôi (Windows on the world) của Frédéric Beigbeder (Thanh Phương dịch, NXB Văn Hóa Văn Nghệ, 2011), dù không có bản gốc để đối chiếu, so sánh, những ai yêu thích văn chương chắc hẳn đều “ngơ ngác” và nuối tiếc trước nhiều chi tiết.
Chẳng hạn, ở trang 42 có đoạn: “Bạn có biết từ đâu có tiêu đề Kẻ đi săn trong cánh đồng lúa mạch (The catcher in the rye)?”. Những ai yêu thích văn chương đều biết The catcher in the rye của nhà văn Mỹ J. D. Salinger từng được chuyển ngữ tiếng Việt với nhan đề Bắt trẻ đồng xanh (Phùng Khánh dịch, NXB Lá Bối, 1965). Năm 2008, Nhă Nam và NXB Văn Học tái bản với nhiều chỉnh lư, bổ sung nhưng vẫn giữ lại tựa sách này. Bắt trẻ đồng xanh là một tựa sách quá hay (chuyển tải đúng tinh thần tiểu thuyết) và quá nổi tiếng (với nhiều thế hệ độc giả) nay được dịch thành Kẻ đi săn trong cánh đồng lúa mạch khiến người đọc không khỏi bị hụt hẫng.
Cũng trong cuốn sách nói trên, ở trang 149 có đoạn: “Tôi lảo đảo đi về phía quầy bar được Hemingway liệt kê trong cuốn Paris là một ngày hội”... Paris là một ngày hội là cuốn sách nào của Hemingway? Đọc kỹ lại th́ thấy tác giả muốn nói đến cuốn A moveable feast (chứ không phải bản tiếng Pháp là Paris est une fête) mà Phan Triều Hải đă dịch là Hội hè miên man (Nhă Nam & NXB Hội Nhà Văn, 2009).
Với cuốn này, trước đây có bản dịch là Lễ hội không ngừng, nhưng nhan đề Hội hè miên man có lẽ được nhiều độc giả tán thưởng nhất. Vậy th́ tại sao không phải là Hội hè miên man mà là Paris là một ngày hội? Tại sao dịch giả lại phớt lờ những phương án dịch được cho là tốt nhất?
Nhân đây lại nhớ đến một trường hợp tương tự, đó là nhan đề tiểu thuyết Vô tri (L’Ignorance) của Milan Kundera do dịch giả Cao Việt Dũng chuyển ngữ, từng bị tiến sĩ Nguyễn Thị Từ Huy “chữa” lại là Sự không biết, đồng nghĩa với một lựa chọn... không hay hơn!
Qua những ví dụ nhỏ này cho thấy với những phương án dịch tốt, đă được ghi nhận th́ nên giữ lại hơn là dịch khác đi.
TRẦN NHĂ THỤY
|
1
|
|
|
Kí hiệu:
:
trang cá nhân :chủ
để đă đăng
:
gởi thư
:
thay đổi bài
:ư kiến |
|
|
|
|
|
