|
sv2007
member
ID 38343
03/14/2008
|
virus máy tính , khái niệm và cách chống
Virus máy tính – Pḥng tránh và khắc phục
Hiện nay, các phần mềm Hệ điều hành (HĐH) như Microsoft (MS) Windows 2000, XP, Vista, Linux Ubuntu, Fedora, RedHat…, các ứng dụng phổ biến như MS Office, Sun OpenOffice, Adobe Photoshop, Autodesk AutoCAD… đều khá hoàn thiện và có cơ chế an toàn khá cao, nên ít xảy ra trục trặc. Nhưng thực tế tỷ lệ máy tính bị trục trặc phần mềm vẫn rất lớn, mà một trong những nguyên nhân chủ yếu là do virus.
Đi kèm với sự phát triển của công nghệ máy tính, phần mềm và truyền thông th́ càng ngày số lượng người có thể viết và phát triển virus càng nhiều, khả năng lây lan và phát tán càng mạnh, mức độ ảnh hưởng của virus càng lớn, và do đó thiệt hại trực tiếp cũng như gián tiếp do virus gây ra cũng ngày càng mạnh mẽ.
Bài phân tích này sẽ giúp Quư vị có một cái nh́n sơ lược về việc Pḥng chống virus và Khắc phục sự lây nhiễm của virus trên máy tính cá nhân (PC) của ḿnh.
1. Virus máy tính là ǵ
Về bản chất, đối với máy tính th́ virus máy tính cũng là một phần mềm như tất cả các phần mềm thông thường khác. Tuy nhiên, đối với người sử dụng th́ virus thực sự là một nỗi đau đầu, v́ các phần mềm này luôn ở trạng thái không mời mà đến, thực hiện các tác vụ gây ra hậu quả xấu cho người sử dụng như đánh cắp thông tin, phá hoại tài liệu và các phần mềm khác, tiêu tốn năng lực xử lư của máy tính, gây ra các trục trặc liên tục cho PC.
Nguyên lư lây nhiễm, phát tán của virus máy tính cũng tương tự như virus trên các cơ thể sống: chúng t́m mọi cách để lây nhiễm từ tài liệu này sang tài liệu khác, từ máy tính này sang máy tính khác, luôn cố gắng tự nhân bản và phát tán chính nó trong mọi trường hợp có thể được, theo những cách thức mà ngay cả các chuyên gia về pḥng chống nhiều lúc cũng phải ngạc nhiên.
Tuy nhiên, có một đặc điểm khác của virus máy tính với virus thông thường, đó là nó do con người tạo ra. V́ vậy virus máy tính liên tục biến đổi không ngừng, các biến thể mới xuất hiện rất nhanh và chúng luôn t́m cách tiêu diệt các phần mềm chống virus. V́ vậy không có một loại vắc-xin đặc trị nào có thể “uống một lần” mà pḥng tránh được măi măi, mà muốn chống được th́ máy tính phải được cài đặt các phần mềm có cơ chế pḥng chống virus hiệu quả nhất và chúng phải được “uống vắc-xin” thường xuyên, có nghĩa là phải liên tục biến đổi, cập nhật theo sự phát triển của virus.
2. Các vấn đề của HĐH Windows
Trong số các nền tảng hệ điều hành, Windows là con mồi số một của các loại virus. Điều này đến từ 2 lư do: sự phổ biến của Windows và sự dễ dăi của MS.
- Do Windows là quá phổ biến trên máy tính PC, nên nếu virus được viết trên môi trường này th́ nó có khả năng lây lan cao nhất và sự ảnh hưởng (hậu quả) của nó đến số lượng máy tính là cao nhất. Dĩ nhiên, với cùng một công sức bỏ ra, hacker nào cũng muốn sản phẩm của ḿnh được lây lan mạnh nhất và có sức phá hoại cao nhất đối với cộng đồng.
- Để cố gắng làm hài ḷng tối đa người sử dụng, MS phải làm cho Windows trở nên cực kỳ dễ dùng. Do vậy với cấu h́nh mặc định khi xuất xưởng, MS phải chấp nhận thiết đặt ở mức thấp các tính năng an toàn, bảo mật. Nếu như các tính năng an toàn, bảo mật được thiết lập ở mức cao, khả năng lây nhiễm của virus cũng giảm đi nhưng đồng thời mức độ phức tạp đối với người sử dụng cũng tăng lên. VD như thay v́ một thao tác AutoPlay (tự động chạy), Windows phải hỏi bạn một loạt các câu hỏi đại loại như “phần mềm này muốn chạy, bạn có tin tưởng nó là tử tế hay không? Bạn có muốn thực sự chạy nó hay không?...”. Trong khi trên thực tế có hàng triệu phần mềm được phát triển trên nền Windows, MS không thể lường hết hoặc biết trước những t́nh huống có thể phát sinh, cũng như người sử dụng không dễ nắm bắt, hiểu và trả lời được những câu hỏi mà hệ thống đưa ra.
3. Con đường lây lan của virus, Triệu chứng
Trên Windows, có những con đường lây lan chủ yếu của virus gồm:
- Mở một trang web mà trang web đó có chứa virus nhằm vào lỗ hổng của máy tính. Lưu ư là chỉ cần mở trang web thôi là máy tính đă bị nhiễm, mà ngay cả các trang web có uy tín cũng có thể bị nhiễm virus như thường.
- Nhận e-mail có chứa virus
- Đưa vào máy tính đĩa CD/DVD hoặc ổ đĩa USB có chứa virus
- Mở các tệp, tài liệu được truyền qua mạng hoặc đĩa mềm/đĩa USB có chứa virus.
- Máy tính có nối mạng đến các máy tính khác bị nhiễm virus
Về mặt nguyên tắc, mục tiêu tối thượng của virus là phá hoại, đánh cắp, nhưng để làm được việc đó th́ nó phải có khả năng ẩn ḿnh để lan tỏa. Do vậy ngoài những hành động mà virus chủ tâm làm, nó luôn cố gắng che dấu mọi hành vi để người dùng không thấy có ǵ bất thường. Do vậy nhiều người sử dụng sống chung với virus một thời gian dài mà không hề biết.
Tuy nhiên, do yêu cầu phải gọn, nhỏ, chú tâm vào việc luồn lách, được phát triển một cách không minh bạch bởi một số ít cá nhân hoặc tổ chức nhỏ, nên phần mềm virus thường không hoàn hảo. Khi bị nhiễm, ngoại trừ thời điểm phát tác, virus hay gây ra những trục trặc phần mềm khiến người sử dụng chú ư. Đặc biệt, các virus hiện đại luôn cố gắng tiêu diệt các phần mềm antivirus. Do vậy, nếu phần mềm antivirus trên máy tính của bạn bỗng dưng biến mất hoặc bạn không thể cài đặt chúng (tất nhiên, ở đây chỉ nói đến các phần mềm antivirus nổi tiếng chẳng hạn như Symantec/Norton hay McAfee), th́ bạn có thể đoan chắc là máy tính đă bị nhiễm virus.
4. Quy tắc Pḥng chống
Mặc dù số lượng virus máy tính ngày nay là khổng lồ, nhưng quy tắc pḥng chống lại khá đơn giản: cài đặt một phần mềm chống virus loại tốt và thường xuyên cập nhật nó, đồng thời thường xuyên cập nhật các bản vá lỗi của Windows.
Tất nhiên không có cái ǵ hữu hiệu 100%, nhưng nếu áp dụng đúng cách hai phương thức trên th́ có thể nói là hiệu quả đă gần như trọn vẹn.
Phần mềm pḥng chống virus (Anti-virus)
Về mặt nguyên lư, phần mềm chống virus dựa trên hai phương thức chính: nhận dạng vân tay và theo dơi hành vi.
- Mỗi một phần mềm đều có một đoạn mă đặc trưng mà chỉ riêng nó có, do đó virus cũng có một đoạn mă riêng của ḿnh, đây có thể gọi là “vân tay” của virus. Các phần mềm chống virus có chứa một cơ sở dữ liệu các vân tay của virus, và thường xuyên so sánh mă vân tay này mỗi khi Windows thực hiện một tác vụ bất kỳ, chẳng hạn mở một tệp (do người dùng chỉ định hoặc do hệ thống tự mở). Nếu phát hiện thấy đoạn mă vân tay của virus, phần mềm Antivirus sẽ t́m cách vô hiệu hóa tác vụ đó và cô lập tệp dữ liệu chứa mă virus, tiêu diệt đoạn mă virus trong tệp đó hoặc “đóng băng”, xóa bỏ tệp bị lây nhiễm nếu không thể tiêu diệt được. Phương thức chống virus này có thể coi là hiệu quả và phổ biến nhất.
- Hành vi của virus cũng có những điểm khác với thông thường, đó là thường t́m cách lây nhiễm hay thực hiện các thao tác bất thường. Các phần mềm chống virus cũng dựa vào phương pháp theo dơi các hành vi bất thường để t́m cách phát hiện và tiêu diệt virus. Nhưng phải nói là trong thực tế phương án này có khả năng thành công thấp, v́ nó vận dụng nhiều đến trí tuệ nhân tạo mà trí tuệ nhân tạo ở phần mềm máy PC c̣n thấp do khả năng tính toán của máy PC hạn chế, tốn kém nhiều tài nguyên và phức tạp trong việc phát triển cơ chế của trí tuệ nhân tạo này.
Do phương thức “t́m và diệt” của phần mềm Antivirus chủ yếu dựa theo “vân tay”, do đó cũng giống như thế giới tội phạm trong đời thực, các phần mềm chống virus phải được cập nhật thường xuyên các dấu vân tay (virus definitions) này. Nếu không được cập nhật thường xuyên th́ việc cài đặt một phần mềm chống virus loại tốt nhất cũng trở nên vô nghĩa đối với các loại virus mới.
Theo đà phát triển liên tục của virus hiện nay, phần mềm chống virus phải được cập nhật liên tục hàng ngày, thậm chí hàng giờ. Đối với người dùng PC thông thường th́ thời gian cập nhật thường xuyên nên là 1 tuần/lần và chậm nhất là 1 tháng/lần.
Cập nhật thường xuyên các bản vá lỗi của Windows
Nếu như hành động bất cẩn của bản thân người sử dụng có thể làm máy tính bị lây nhiễm, th́ các lỗ hổng an ninh của Windows và các phần mềm ứng dụng sẽ làm máy tính bị lây nhiễm virus một cách tự động mà không cần bất cứ một tác vụ nào của người sử dụng, việc lây lan chủ yếu qua các máy tính có nối mạng.
Do các lỗ hổng của Windows thường xuyên được/bị phát hiện, MS liên tục phải phát hành các bản vá lỗi. Để cập nhật các bản vá lỗi này, bạn nên chạy chức năng Windows Update (được liệt kê ngay trong menu Start của Windows) thường xuyên, nên là 1-2 tháng/lần, hoặc vào tùy chọn khi chạy Windows Update và đặt là Tự động (Automatic Download/Install update).
5. Phương thức khắc phục, tiêu diệt virus khi đă bị lây nhiễm
Virus máy tính cổ xưa như sự xuất hiện của máy tính, nghe nhiều đến mức nhàm chán nhưng việc tiêu diệt virus vẫn là một việc làm không đơn giản nếu bạn không có đủ công cụ cần thiết. Hoặc đôi khi nhiễm phải loại virus chuyên phá hủy dữ liệu th́ việc hồi phục dữ liệu là rất khó khăn, thậm chí là không thể.
Do các virus ngày nay biết rơ ai đối kháng với nó, nên một khi máy tính đă bị nhiễm virus th́ việc cài đặt phần mềm chống virus để diệt gần như là một nhiệm vụ bất khả thi. Bởi v́ khi virus đă được cài đặt vào máy tính trước phần mềm Antivirus, nó sẽ chiếm thế thượng phong và luôn t́m cách tiêu diệt phần mềm anti-virus khi bạn cố gắng cài chúng vào để diệt virus.
Phương thức tiêu diệt hiệu quả đơn giản nhất như sau:
Sử dụng một máy tính mà bạn biết chắc là sạch virus, cài đặt phần mềm chống virus lên trên đó và cập nhật lên bản “vân tay” virus mới nhất. Phải chắc chắn tính năng tự động quét virus được bật.
Tháo ổ đĩa cứng ở máy bị lây nhiễm và lắp sang máy tính đă cài phần mềm. Bạn phải chắc chắn ổ cứng bị nhiễm phải được đặt ở chế độ Slave (ổ phụ), bởi v́ nếu bạn đặt ở chế độ chính (Master) th́ kết cục là khi bật máy lên, cả hai máy đều bị nhiễm virus ngay lập tức.
Bật máy, khởi động Windows trên máy có ổ cứng sạch và dùng phần mềm chống virus ở máy sạch đó để quét virus trên ổ nhiễm bệnh.
Lắp trở lại ổ cứng đă được quét vào máy tính cũ.
Nếu bạn cảm thấy quy tŕnh trên quá phức tạp th́ hăy nhờ các công ty chuyên nghiệp. Trong trường hợp toàn hệ thống của bạn đều nhiễm virus (không có máy tính sạch nào), th́ việc xử lư cực kỳ khó khăn.
Ngoài ra, cũng có những phương cách khác như cài đặt lại máy tính, khởi động Windows và phần mềm chống virus từ đĩa CD/DVD sạch để quét… nhưng nói chung là rất khó cho những người sử dụng thông thường.
Ngay cả đối với các đơn vị chuyên nghiệp về máy tính, nếu như lỡ để virus lây lan ra toàn hệ thống th́ câu chuyện xử lư nó cũng thực sự là một vấn đề nan giải.
6. Các phần mềm chống virus
Ngày nay các phần mềm chống virus cũng có nhiều và nhiều phần mềm được quảng cáo rầm rộ khắp nơi. Tuy nhiên theo kinh nghiệm của chúng tôi trong gần 20 năm làm việc trong ngành máy tính, th́ ngoại trừ việc cái tên Symantec/Norton bị nhắc đi nhắc lại quá nhiều lần đến nhàm chán, đây vẫn là hăng phần mềm số một trong việc xử lư virus. Bản Antivirus tốt nhất là Symantec Antivirus Corporate Edition với những ưu điểm sau:
Số lượng virus quét được rất lớn, lên đến trên dưới tám mươi ngàn các loại virus khác nhau (cần lưu ư là phần mềm BKAV của Việt Nam chỉ diệt được trên một ngàn virus, nghĩa là xác suất diệt thành công là 2%).
Chế độ cập nhật vân tay (Virus Definition) được thực hiện qua Live Update tự động và cho phép bạn cập nhật vĩnh viễn (thậm chí dù bạn có dùng bản phần mềm lậu – tất nhiên chúng tôi không cổ súy cho phần mềm lậu, nhưng nó thể hiện trách nhiệm của Symantec đối với sự an toàn của cộng đồng).
Tốc độ quét rất cao. Bạn nên lưu ư là với mỗi tác vụ bất kỳ nào của Windows, Norton Antivirus cũng kiểm tra nó với cơ sở dữ liệu mẫu hàng trăm ngàn virus, do đó bạn sẽ thấy là Norton Antivirus chạy thực sự nhanh. Đôi khi có những phần mềm chạy nhanh hơn Norton Antivirus, nhưng thực tế là có rất nhiều hành động có thể làm lây lan virus mà nó không kiểm soát được, hoặc CSDL vân tay quá ít nên khả năng tiêu diệt virus bị hạn chế.
Các kỹ sư của hăng cập nhật rất nhanh các virus mới xuất hiện, kể cả trong ngày nghỉ. Có thể bạn nghĩ rằng các virus nội địa (Việt Nam) th́ Symantec không biết nên không quét được, nhưng như vậy có lẽ là bạn đă đánh giá hơi thấp Symantec.
Cơ chế quét và xử lư rất an toàn. Khả năng nhận dạng nhầm virus (tức là nhận dạng nhầm dữ liệu tốt thành virus) hoặc khả năng phá hủy mất dữ liệu của bạn sau khi sửa chữa virus (tức là tài liệu bạn đang dùng bị nhiễm virus nhưng vẫn c̣n đọc được nội dung, sau khi được/bị phần mềm quét virus chạy qua th́ virus mất mà dữ liệu cũng mất theo) của phần mềm Symantec là thấp, nếu không nói là cực kỳ thấp.
Phần mềm dành cho máy chủ (server) hoạt động rất tốt, cho phép mỗi khi máy chủ được cập nhật th́ toàn bộ các máy trạm trong mạng cũng được cập nhật theo.
Ngoài ra hiện nay cũng xuất hiện phần mềm Kaspersky có vẻ tốt, nhưng dường như phần mềm này luôn luôn đ̣i hỏi bạn mă bản quyền, nếu v́ lư do nào đó bạn chưa kịp trả tiền cho việc cập nhật thường xuyên th́ hăng này có thể đóng cửa đối với bạn. Khi đó, phần mềm chống virus vẫn được cài đặt, vẫn chạy nhưng đă trở nên vô dụng một phần hoặc toàn bộ.
7. Những thuật ngữ khác
Ngoài virus, ngày nay người ta c̣n dùng những thuật ngữ khác để chỉ những kẻ không mời mà đến có những cơ chế hoạt động, cách thức lây lan, mục đích phá hoại tương tự như virus, đó là Sâu (Worm), Malware, Spyware, Con ngựa thành Tơ-roa (Trojan Horse)
- Sâu là một dạng phần mềm có thể sao chép chính nó thông qua mạng. Khác với virus cần một máy tính cụ thể để chạy và mă lệnh của virus được thực thi như là một phần của các mă lệnh máy tính thông thường, Sâu máy tính không cần một máy tính cụ thể để chạy, mặc dù nó cũng có thể ẩn náu dưới các tệp cụ thể của máy tính.
Một sâu máy tính nổi tiếng là MyDoom, lây lan qua hệ thống mạng ngang hàng P2P Kazaa, nhiệm vụ chủ yếu là tấn công gây tê liệt dịch vụ (DoS). Bản thân hệ thống bị nhiễm có thể không sao, nhưng nó làm bàn đạp để tấn công các hệ thống khác, làm tê liệt hoạt động của các máy chủ.
- Malware là một thuật ngữ chung, chỉ đến bất cứ phần mềm nào được xây dựng nhằm mục đích phá hủy dữ liệu hoặc gây sụp đổ hệ thống máy tính. Có nghĩa là virus cũng là một malware.
- Spyware: Là một thuật ngữ chỉ đến các phần mềm chuyên dùng để do thám, đánh cắp thông tin. Spyware thường không phá hoại trực tiếp, mà nó ngấm ngầm t́m cách ăn cắp thông tin của người sử dụng, như Username/Password, thói quen truy cập, danh sách các địa chỉ web ưa thích, danh sách địa chỉ của bạn bè, người thân, đối tác...
Spyware cũng thường hay làm cơ chế trung gian để cài đặt các phần mềm không mời mà đến vào máy tính, cố t́nh hướng khách hàng xem những thông tin mà nó muốn quảng cáo... Spyware cũng có họ hàng gần với Adware, một loại phần mềm chuyên t́m cách đăng quảng cáo.
Để diệt Spyware cần có phần mềm Anti-Spyware như Ad-aware.
- Con ngựa thành Tơ-roa: lấy nguồn gốc từ con ngựa thành Tơ-roa của thần thoại Hy Lạp, Trojan Horse nhằm chỉ bất cứ phần mềm nào cố gắng mạo danh, lừa đảo để cài đặt vào máy tính của khách hàng nhằm mục đích phá hoại. Nói chung cách thức lừa đảo th́ đa dạng, cách thức phá hoại cũng đa dạng, nhưng thường nhằm vào những lúc bất ngờ nhất để phá hoại.
Đặc điểm cơ bản của Trojan Horse khác với virus là Trojan Horse không t́m cách tự nhân bản, lây lan chính nó bằng lập tŕnh phần mềm, mà nó t́m cách lây lan bằng cách chào mời người sử dụng bằng những chiêu thức hấp dẫn để chính người dùng tự cài đặt vào máy của ḿnh.
Tác giả:sv2007(lượm lặt từ internet)
Alert webmaster - Báo webmaster bài viết vi phạm nội quy
|
